فیلم [دوست داشته] (۲) La Règle du jeu(1939)

عهد کردم که در ایام قرنطینه به تناوب، فیلم‌های فرانسوی محبوب و مألوفم را معرفی کنم. قصد و نظم خاصی جز فال حافظه و حال یومیه در ترتب نشر نام و نشان فیلم‌ها نیست. «قاعدۀ بازی»، فیلم کلاسیک و مهمی که آن را از پیشگامان سینمای مدرن می‌دانند. قاعدۀ بازی نخستین بار در ۸ ژوئیۀ ۱۹۳۹ بر پردۀ سینماهای پاریس نشست و شکست سختی خورد. مخاطب و منتقد به فیلم نه گفتند. فیلمی که ژان رُنُوآر آن را بر خلاف تعاریف مرسوم یک «فیلم جنگی درباره جنگی که اتفاق نیفتاده با‌ سویهٔ تهاجمی نسبت به ساختار‌های اجتماعی بر خلاف ظاهر و لحن آرام‌اش» می‌دانست. دلیلی کافی برای قهر و رویگردانی مخاطب از قاعدهٔ بازی!؟ در سال ۱۹۵۹ نسخۀ ترمیم‌شده و کاملی از فیلم در جشنوارۀ ونیز نمایش داده شد. «یک پیروزی باشکوه» توصیف رنوار از استقبال گرم و درخور مخاطب و منتقد است. قاعدۀ بازی، قاعدۀ بازی را برهم می‌زند و به عنوان یکی از برجسته‌ترین فیلم‌های تاریخ در فهرست‌ها و دسته‌بندی‌های سینمایی تثبیت می‌شود. «اعتقادنامۀ سینه‌فیل‌ها و فیلمِ فیلم‌ها (مثل شاهِ شاهان)» توصیف فرانسوآ تروفو از قاعدۀ بازی است. فیلم‌نامۀ دقیق که به لطف کارل کُخ آلمانی بر غنای فنی و انصاف سیاسی-تاریخی‌اش افزوده شده در کنار فیلم‌برداری ژان باشله، فیلم‌بردارِ محبوب ساشا گیتری و خود فیلم‌ساز، با حرکت‌های بدیع دوربین و استفاده به‌جا از عمق میدان و همچنین تدوین کم‌نقص مارگریت اوله- رنوار، همسر و همکار کارگردان، ظرافت در انتخاب و ساخت موسیقی روژه دِزورمی‌ئِر، بازی‌های درخشان و میزانسن‌های استادانه رنوار تنها برخی از ویژگی‌های چشم‌نواز و تحسین‌برانگیز این کلاسیک کم‌نظیر هستند. قاعدۀ بازی فیلمی برای دیدن، بازدیدن و بارها دیدن است. فیلمی برای کشف و لذت هزاربازه. یک کلاسیک کامل. پ.ن۱: رنوار در نگارش فیلمنامه از موسه و چنان که گفته از فلوبر، ماریوو و بسیاری دیگر از بزرگان ادبیات فرانسه الهام گرفته است. پ.ن۲: قاعدۀ بازی درکنار ویژگی‌های سینمایی‌اش از لحاظ تاریخی ویژگی مهم دیگری نیز ‌دارد. این فیلم یکی از نمونه‌های موفق سیستم استودیویی تولید فیلم در فرانسه است و محصول امکانات و دانش فنی عوامل استودیوهای فیلم‌سازی ژُئَن‌ویل. پ.ن۳: رنوار دستیار سرشناس کم‌نداشته است. لوکینو ویسکونتی و ژاک بِکِر از نامدارترین‌هایشان هستند اما نکتۀ جالب در قاعدۀ بازی دستیاری آنری کارتیه-برسون است. پ.ن۴: در منابع معمولا از ژوزف کوسما به عنوان انتخاب‌گر و‌ سازنده موسیقی فیلم نام برده‌اند. اشتباه و بی دقتی که بنا به همکاری او و رنوار در آثار دیگر رخ‌داده است. پ.ن۵: در فیلم نقش اوکتاو را خود کارگردان و‌ نقش ویلیام‌ را کارتیه-برسون جوان بازی می‌کنند. عکس: ژان رنوار (راست) و مارسل دالیو (چپ) در صحنه‌ای از فیلم