مثل یک عاشق

  -TEN-

 ON

     KIAROSTAMI [1]

مارین کارمیتز

مترجم: فرید اسماعیل پور

(این ترجمه در شماره سوم  مجله سینما-چشم، آبان 1391، به چاپ رسیده است.)

حدود سال 2004 و بعد از فیلم  ده بود که عباس ایده ساخت فیلمی در ژاپن را با من مطرح کرد. چون فیلمنامه ای نداشت ، به او پیشنهاد دادم تا در هنگامی که داستان فیلمش را برایم تعریف می کند، از او فیلم بگیرم. داستان راننده های تاکسی که در یک شب و در توکیو می گذرد. به تازگی  و پس از اتمام تولید  مثل یک عاشق دوباره این ویدئو را دیدم. در ویدئو  از او می خواهم تا  ماکتی  را که ساخته است نشانم بدهد، ماکتی که با هم در تلویزیون می بینیم و او بر روی تصاویر حرف می زند. صحنه ای را که تاکسی در یک  میدان به دور مادربزرگ می گردد را می بینیم. همه عناصر و اجزاء  مثل یک عاشق را می توان اینجا دید اما در حالت اسکیس. عباس ده سالی را برای ساخت اثری تمام عیار صرف کرد. او همیشه قبل از آغاز فیلمبرداری آن دسته از فیلم هایش که من تهیه کرده ام نمونه ای می سازد. برای کپی برابر اصل دو فیلمبرداری کامل داشتیم. اول فیلمبرداری از دکورها و تنها با حضور هنرورها و بعد از آن فیلمبرداری اصلی با حضور بازیگران. این نمونه ها همچون اسکیس های اولیه یک نقاش برای رسیدن به اثر نهایی اش هستند؛ تابلو.  این روش کار مرا به یاد جاکومتی و تندیس های نیمه کاره و رها شده بر روی میز کارگاهش می اندازد. تندیس هایی که دوباره رویشان کار می کرد، رهایشان می کرد، باز به سراغشان می آمد و کامل و یا نابودشان می ساخت. اسکیس ها و طرح های اولیه که در روند ساخت یک بنا خلق می شوند. این روش کار را هرگز نزد کارگردان دیگری جز کیارستمی ندیده ام. همچنین نزدیکی اینچنینی سینما را با دیگر هنرها و دیگر اشکال خلاقیت. درست است که در سنیما روی فیلمنامه ها کار می کنیم، با دقت به تصحیح و تکمیلشان می پردازیم، اما مرحله تولید و فیلمبرداری به سرعت انجام می پذیرد. یا اینکه بعضی وقت هاپیش می آید که برای آماده سازی ایده ای زمان کافی صرف می کنیم ،اما نه با اسکیس های پی در پی و متوالی و با رویکرد کیارستمی.

این روند مرا به این باور رساند که سینما همچون یک خانه در دست ساخت است. از کارگردان انتظار دارم که آجرها را برای تکمیل خانه با خود بیاورد، نه برای اتمام آن بلکه اینکه دیگران بتوانند ساخت و ساز را  ادامه دهند. این خواسته ی اصلی من  از سینماگر ها ست.

در آن زمان  از کیارستمی پرسیدم که چرا می خواهد فیلمش را در ژاپن بسازد. پاسخ داد:«خُب، چون اگر در ژاپن فیلم بسازم به من نخواهند گفت که فیلمی غربی ساخته ام. فیلمبرداری در ژاپن مثل  فیلمبرداری در ایران است. چه زبان فیلم ژاپنی باشد، چه فارسی، بازهم نیاز به زیرنویس خواهد بود.»

او در اینجا به عنصر مهمی از رابطه مان اشاره می کند؛ زبان. من انگلیسی حرف نمی زنم، او نیز فرانسوی حرف نمی زند. من  فارسی حرف نمی زنم، چطور با هم ارتباط برقرار کنیم؟ اتفاقی معجزه آسا و بسیار جالب روی می دهد،  چیزی که آن را در مثل یک عاشق  باز می یابم. گاه پیش می آید که من و عباس با هم سفر کنیم، سفری بدون همراهی مترجم. می توانیم همدیگر را بفهمیم. چگونه؟ من با او به آرامی به زبان فرانسه حرف می زنم و او با من به انگلیسی حرف می زند. حرفهایش را به انگلیسی می فهمم و او حرفهایم را به فرانسه می فهمد.  به ویژه وقتی سوار خودرو هستیم. من می رانم و او در کنار من نشسته است، با هم حرف می زنیم و می توانیم ارتباط برقرار کنیم، زیرا رابطه ای که بین ما شکل گرفته ورای کلمات است. کلمات به حامل های معنا تبدیل می شوند. اما در عین حال حاوی منظور نیز هستند، چیزی شبیه تفاهمی که محصول زبان جهانی است.

یکی از وجوه بسیار جالب در خوانش  مثل یک عاشق نقش بازتاب تصاویر در این فیلم است. بازتابی که از پس زمینه ها، فضاها و سطوح آینه وار بسیار شگفت انگیز ایجاد می شود. من شاهد کار کردن عباس بوده ام و دیده ام که او چطور برای دیده شدن عبور یک هنرور در یک بازتاب تصویری وقت می گذارد. کار کردن با هنرور زمان بیشتری از کار با بازیگر می گیرد. او گاه زبان و قواعد سینمای کلاسیک را به چالش می کشد ؛ امری که برای عوالم فیلم توان فرسا بود و روزهای آغازین فیلمبرداری هیاهو و جنجال راه می انداخت. این مسأله مرا به بازنگری درباره ی تولید فیلم وا می داشت.

می توانیم به خواب رویم، می توانیم فراموش کنیم که باید خود را مورد سؤال و نقد قرار دهیم. عباس کیارستمی برای من همچون ساعتی است که صبح ها زنگ می زند. بعضی وقت ها خوشایند نیست، اما باید از خواب بیدار شوم. بدون او خواب می مانم. یک فیلم ژاپنی که تولیدش از کشور فرانسه آغاز شده، اتفاقی بی سابقه است. تهیه این فیلم را شبکه آرته رد کرده بود، به اندازه کافی پول برای تولیدش نداشتم، حتی با احتساب سهم تهیه کننده ژاپنی. با وجود این به عباس قول داده بودم. بنابراین مجسمه ی  اسفنجی بسیار زیبایی را که از ایو کِلَن[2] داشتم و بسیار مورد علاقه ام بود به سادِبیز[3]سپردم. سادِبیز آن را در یکی از حراجی هایش در امریکا فروخت. با پول فروش اسفنج توانستم فیلم عباس کیارستمی را تهیه کنم. امروز، از اینکه اثری زیبا از ایو کِلَن را با اثر زیبایی از عباس کیارستمی عوض کرده ام بسیار خوشحالم.

---

[1] این متن، نوشته مارین کارمیتز Marin Karmitz، تهیه کننده فیلم مثل یک عاشق، در ویژه نامه مجله  Trois Couleurs Magazine به مناسبت فستیوال کن 2012 است. کارمیتز مؤسس MK2 ، کارگردان، تهیه کننده و پخش کننده فرانسوی است. تخصص و علاقه او سینمای مستقل است. کارمیتز فیلم های  کارگردان های بزرگی چون کلود شابرول، کریستف کیشلوفسکی، آلن رنه و ... را تهیه کرده است. همچنین در سالهای اخیر او تهیه کننده برخی از فیلمهای عباس کیارستمی چون: کپی برابر اصل و مثل یک عاشق، بوده است.

[2] Yves Klein (1928-1962)

[3] Sotheby’s